امروزه معماری روندی پایدار و سازگار با محیط زیست به خود گرفته که در طراحی خورشیدی خود را نشان می‌دهد. با پیشرفت‌های اخیر فناوری، ارتباط میان معماری و انرژی بیش از پیش قوی‌تر شده است. در حال حاضر، معماری خورشیدی در سراسر جهان به عنوان روشی برای شروع مقابله با فاجعه جهانی آب و هوا و انتشار گازهای گلخانه‌ای به کار می‌رود. در این مقاله، با معماری خورشیدی، تاریخچه آن و نمونه‌هایی از این سبک از معماری آشنا می‌شوید.
منظور از معماری خورشیدی چیست؟
معماری خورشیدی (Solar Architecture) به سبکی از معماری گفته می‌شود که در آن پنل‌های خورشیدی با سازه‌های مدرن ترکیب می‌شوند. صفحات خورشیدی در ساختمان‌هایی که از طریق معماری خورشیدی طراحی شده‌اند، انرژی، روشنایی، گرمایش و سرمایش مورد نیاز در این سازه‌ها را فراهم می‌کنند. سازه‌ها هم رو به نور خورشید ساخته می‌شوند و طوری طراحی می‌شوند که هوای آزاد در آنها جریان یابد.
تاریخچه‌ای مختصر از معماری خورشیدی
معماران و مهندسان از جنگ جهانی دوم تا اواخر دهه ۱۹۵۰ میلادی، امکان گرمایش خورشیدی برای خانه‌ها را آزمایش و بررسی می‌کردند و در طول این مدت، خانه‌های خورشیدی در سراسر جهان ساخته شدند. قبل از ابداع سیستم‌های فتوولتائیک، نوعی فناوری برای تبدیل نور خورشید به انرژی به کار می‌رفت. پیش از اینکه موج جدیدی از بهره‌برداری از انرژی خورشیدی توسط علاقه‌مندان به محیط زیست در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ ایجاد شود هم خانه‌های خورشیدی مورد استفاده قرار گرفتند.
طراحی خانه‌های خورشیدی در آن زمان سه جزء کلیدی داشت. اول از همه خانه‌های خورشیدی طرح‌های بلند و نازکی داشتند که باعث می‌شدند بیشتر فضاهای زندگی رو به جنوب باشند و بیش از همه در معرض نور خورشید قرار بگیرند. علاوه‌براین، نمای جنوبی خانه‌ها عمدتا از شیشه ساخته می‌شد تا پرتوهای خورشید محیط زندگی ساکنین خانه را گرم و روشن کند.
سومین ویژگی خانه‌های خورشیدی هم نورگیرهایی بود که تابش نور نیمه روز در تابستان را محدود می‌کردند و جلوی گرم شدن بیش از حد اتاق‌ها را می‌گرفتند. در روزهای زمستانی هم بیشترین نور و انرژی را از خورشید وارد خانه می‌کردند.
نمونه‌های معماری خورشیدی
برای شناخت بهتر معماری خورشیدی باید با نمونه‌های آن آشنا شوید. در ادامه، برخی از نمونه‌های این سبک از معماری را می‌خوانید.
خانه سقراط (معماری مگارون)
در زمان‌های بسیار قدیم، مردم از انرژی خورشیدی در خانه‌های خود استفاده می‌کردند. در حدود قرن پنجم قبل از میلاد، یونان جایی بود که مفهوم طراحی معماری غیرفعال خورشیدی برای اولین بار ظهور کرد. یونانی‌ها تا آن زمان از زغال چوب به عنوان منبع سوخت اولیه خود استفاده می‌کردند اما به دلیل کمبود شدید چوب برای سوزاندن، مجبور شدند روش جدیدی برای تولید گرما برای خانه‌های خود ایجاد کنند. یونانی‌ها چیدمان شهرهای خود را به‌طور اساسی تغییر دادند. بر این اساس، خانه سقراط که با نام معماری مگارون شناخته می‌شود را می‌توان نمونه پیشگام معماری خورشیدی در نظر گرفت.
در خانه‌های طراحی شده به سبک مگارون، دیوارهای سنگی بسیاری وجود دارد تا بادهای سرد زمستانی را از مناطق نشیمن و بخش‌های شمالی آن دور نگه دارد. در جنوبی‌ترین بخش از خانه هم پاسیو قرار دارد که در آن نور خورشید به صورت مورب می‌تابد تا در زمستان گرم و در تابستان خنک باشد.
خانه‌های صخره‌ای میزا ورده
میزا ورده یک پارک ملی در جنوب غربی ایالت کلرادو آمریکا است که با خانه‌های تاریخی صخره‌ای متعدد شناخته می‌شود. در طراحی این خانه‌های کنده شده در صخره‌ها خورشید نقش مهمی دارد. این خانه‌ها به دلایل مختلفی در نقاط استراتژیک صخره‌های میزا ورده ساخته شدند تا در مواقع مهم از انرژی خورشیدی بهره‌برداری شود.
خانه‌های خورشیدی امروزی
این روزها شیوه‌های سازگار با محیط زیست در پروژه‌های معماری نقش مهم‌تری دارند و به یک ترند خاص محدود نمی‌شوند. در سراسر جهان، روز به روز اهمیت مدیریت مناسب منابع طبیعی و در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی هنگام ساخت واحدهای تجاری و مسکونی بیشتر می‌شود. انرژی خورشیدی یکی از پرکاربردترین عناصر طراحی در ساختمان‌های امروزی است و ادغام معماری خورشیدی در روش‌های معماری جدید کم‌کم به یک استاندارد جهانی تبدیل می‌شود.
کلام آخر
معماری خورشیدی سبکی از معماری است که ریشه در روش‌های سنتی معماری در کشورهایی مانند یونان دارد. در این روش از معماری، از نور خورشید برای تأمین انرژی، روشنایی و گرمایش یا سرمایش ساختمان‌ها استفاده می‌شود.برای بهره‌برداری از انرژی خورشیدی در سازه‌های مدرن باید پنل‌های خورشیدی با دقت و برنامه‌ریزی بیشتری طراحی شوند و به کار روند.
بر این اساس، نقش شرکت‌ها و استارتاپ‌های فعال در عرصه انرژی‌های تجدیدپذیر مهم‌تر می‌شود. این شرکت‌ها با نیروی متخصص و کارآزموده به افرادی که می‌خواهند از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی بهره ببرند، کمک می‌کنند. شرکت صنایع نیرو و انرژی پاک فولاد (صناپ) نمونه‌ای از شرکت‌های ایرانی فعال در این حوزه است. صناپ با راه‌اندازی پروژه‌های نیروگاه خورشیدی فولاد مبارکه اصفهان و نیروگاه بادی سنگان نشان داده که می‌توان دانش و تجربه ایرانی را با روش‌ها و فناوری‌های روز دنیا ترکیب کرد و از منابع انرژی تجدیدپذیری مانند نور خورشید برای پیشرفت ایران بهره برد.
