رشد سریع انرژی خورشیدی در سال‌های اخیر یکی از قابل‌توجه‌ترین اتفاقات در مقیاس انرژی جهانی بوده است. در سال ۲۰۲۲، جهان ظرفیت خورشیدی جدید بیشتری نسبت به سایر منابع انرژی برای برق اضافه کرد. تولید انرژی جهانی از پنل‌های فتوولتائیک خورشیدی (PV) که نور خورشید را به الکتریسیته تبدیل می‌کنند، ۲۷۰ تراوات ساعت (TWh) افزایش یافت که نشان‌دهنده‌ی افزایش ۲۶ درصدی نسبت به سال قبل است. در حالی که انرژی خورشیدی به عنوان یکی از انرژی‌های تجدیدپذیر در چشم‌انداز توسعه پایدار نوید آینده درخشانی را می‌دهد، چالش‌های مهمی برای رساندن آن به مقیاس عاری از آلایندگی وجود دارد. در این مقاله با روند رشد انرژی خورشیدی بیشتر آشنا می‌شوید.
روند رشد انرژی خورشیدی
یکی از عوامل مهمی که باعث افزایش ظرفیت انرژی خورشیدی شده است، راندمان رو به رشد آن است. بازده پنل‌های PV زمانی که برای اولین بار در اواسط دهه ۱۹۵۰ وارد بازار شدند، تنها ۶ درصد بود. PV های امروزی مانند آنچه در نیروگاه خورشیدی فولاد مبارکه اصفهان به کار رفته، تا ۲۴.۵درصد کارایی دارند. پیشرفت‌های اخیر در فناوری نشان می‌دهد که این رقم می‌تواند در اواخر این دهه به بالای ۳۰ درصد برسد.
یکی دیگر از عوامل مهم رشد انرژی خورشیدی، کاهش هزینه‌های خورشیدی است که اکنون تولید آن ارزان‌تر از هر انرژی دیگر شده است. موسسه فناوری ماساچوست امریکا (MIT) در سال ۲۰۱۸ گزارش داد که هزینه‌های PV طی چهار دهه گذشته ۹۹ درصد کاهش یافته است. اقتصاد کلان با توجه به رشد سریع صنعت، از این افت هزینه‌ها حمایت کرده و برآوردهای جدیدتر این رقم را تعدیل کرده است. به دلیل تورم بالا و مسائل مربوط به زنجیره تأمین، هزینه‌های انرژی خورشیدی یکسان شده (قیمتی که باید با آن الکتریسیته تولید شده فروخته شود تا طول عمر یک سیستم کاهش یابد) در سال ۲۰۲۳ افزایش یافت. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، انرژی خورشیدی همچنان ارزان‌ترین منبع انرژی در جهان است.
از طرفی سیاست دولت‌ها نیز نقش مهمی در این رشد ایفا کرده است. بر اساس تحقیقات MIT، یارانه‌ها و مشوق‌های بازار (که اخیراً به دلیل سیاست بسیاری از کشورها در جهت تلاش برای کاهش وابستگی به نفت و گاز روسیه افزایش یافته است)، حدود ۶۰ درصد از کاهش هزینه‌های کلی را تشکیل می‌دهند. تعرفه‌های خوراک دولتی (که قیمت ثابتی برای برق تجدیدپذیر فروخته شده به شبکه را تضمین می‌کند)، باعث تحریک بیشتر سرمایه‌گذاری در این بخش شده است.
آیا انرژی خورشیدی انتخاب مناسبی است؟
انرژی خورشیدی سومین فناوری بزرگ تجدیدپذیر تولید کننده برق پس از انرژی آبی و بادی است. اما تنها ۴.۵ درصد از کل تولید برق جهانی در سال ۲۰۲۲ را به خود اختصاص داده بود. بنابراین برای دستیابی به اهداف آرمانی، ظرفیت خورشیدی باید تا سال ۲۰۳۰ هر سال ۲۰ درصد افزایش یابد. در حال حاضر در مسیر دستیابی به این هدف، صنعت همچنان با چالش‌هایی مواجه است.
هزینه اولیه نصب پنل‌های PV، اینورترها و باتری‌ها سرمایه‌گذاری قابل توجهی برای مشاغل و خانه‌ها است.به عنوان مثال، در ایالات متحده آمریکا، هزینه نصب تأسیسات خورشیدی مسکونی ۶ کیلووات، از ۵۰هزار دلار به ۲۰هزاردلار در دهه گذشته کاهش یافته و هنوز برای بسیاری از مشاغل و خانوارها مقرون به صرفه نیست و معمولاً سال‌ها طول می‌کشد تا هزینه آن پرداخت شود..
علاوه بر این، پنل‌های PV همچنین حاوی مواد خطرناکی هستند که به مدیریت دقیق پایان عمر مفید نیاز دارند. آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر هشدار می‌دهد که پنل‌های خورشیدی منسوخ اگر در زمینه بازیافت، اقدامی نکنند، ممکن است تا سال ۲۰۵۰ تا ۷۸میلیون تن زباله ایجاد کنند. در این میان نباید از ماهیت تناوبی بودن تابش خورشید نیز بگذریم که در دوره‌های عدم تابش، نیاز به تکنولوژی ذخیره‌سازی بیش از پیش مورد اهمیت قرار می‌گیرد.
کلام آخر
ایجاد شغل‌های مربوط به حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌تواند عدم تعادل جنسیتی در صنعت انرژی را تغییر دهد. طبق آمار، زنان ۳۲ درصد نیروی کار در انرژی‌های تجدیدپذیر را تشکیل می‌دهند، در حالی که این میزان در نفت و گاز ۲۲ درصد است. در بخش انرژی خورشیدی که سریع‌ترین رشد را در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر جهان دارد، زنان ۴۰ درصد از مشاغل را به خود اختصاص داده‌اند.
انرژی خورشیدی در حال حاضر پتانسیل قابل توجه خود را برای ایفای نقشی حیاتی در انتقال انرژی نشان می‌دهد. غلبه بر چالش‌ها در مقیاس‌پذیری و رشد آمارهای امیدوارکننده و ادامه کاهش هزینه‌های فناوری و زیرساخت‌های مرتبط با آن برای اطمینان از تحقق این پتانسیل حیاتی خواهد بود. به همین دلیل، دولت‌ها باید با همکاری فعالان این عرصه و شرکت‌های دانش‌بنیانی مانند شرکت صنایع نیرو و انرژی پاک فولاد (صناپ) برای پیشرفت فناوری‌های خورشیدی و زیرساخت‌های مربوط به آنها گام بردارند.
