میانگین دمای هوای سطح زمین از سال ۱۹۰۰ حدود ۱ درجه سانتیگراد افزایش یافته است. از آن‌جایی که انسان‌ها در تلاش‌اند تا این افزایش دمای جهانی را محدود کنند، چشم‌انداز انرژی جهان دستخوش یک چرخش اساسی شده است. توجه همه به منابع انرژی تجدیدپذیر معطوف شده و انرژی خورشیدی به عنوان یک ایده‌ی تحول‌دهنده ظاهر شده اما انتقال منبع انرژی به انرژی خورشیدی تنها برای حفظ محیط زیست حیاتی نیست، بلکه تأثیر عمیق این انرژی بر اشتغال‌زایی غیرقابل انکار بوده و تغییرات مثبت در بخش اشتغال را سرعت می‌بخشد که تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد جوامع سراسر جهان دارد. این مطلب به بررسی میزان رشد شغل در صنعت انرژی خورشیدی و نیروگاه‌های خورشیدی مانند نیروگاه خورشیدی فولاد مبارکه اصفهان و چگونگی مقایسه‌ی آن با صنایع سنتی سوخت فسیلی از نظر فرصت‌های شغلی می‌پردازد.
صنعت انرژی خورشیدی و اشتغال‌زایی
طبق گزارش آژانس بین‌المللی انرژی‌های تجدیدپذیر (IRENA)، صنعت انرژی خورشیدی در سال‌های اخیر با نصب ۱۳۲.۸ گیگاوات ظرفیت فتوولتائیک خورشیدی (PV) در سراسر جهان در سال ۲۰۲۱، رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده است. این گسترش سریع منجر به افزایش قابل توجه فرصت‌های شغلی، چه به طور مستقیم و چه غیر مستقیم شده است. در سال ۲۰۲۱، اشتغال جهانی PV خورشیدی به ۴.۳میلیون نفر رسید که از مرز ۴ میلیون در سال ۲۰۲۰ فراتر رفت.
با نگاهی دقیق‌تر به فرآیند تولید PV خورشیدی، مراحل مختلفی را کشف می‌کنیم که فرصت‌های شغلی منحصر به فردی را ارائه می‌دهند. این مراحل شامل پردازش پلی سیلیکون به شمش و ویفر خورشیدی و همچنین مونتاژ سلول‌ها و ماژول‌ها می‌شود. هر مرحله نیاز به سطوح مختلفی از مهارت و تخصص داشته و طیف متنوعی از فرصت‌های شغلی را در صنعت ایجاد می‌کند. شایان ذکر است در حالی که امروزه استفاده از دستگاه‌های اتوماتیک و هوشمند (اتوماسیون) در زمینه‌های خاصی اهمیت پیدا کرده است، هنوز به طور عمومی کاربرد ندارد. به عنوان مثال، اتوماسیون به ویژه در تولید ماژول‌های لایه نازک تلورید کادمیوم (CdTe) رایج است. در حالی که مشاغل تولید ماژول‌های سیلیکون کریستالی (c-Si) نوع غالب، کمتر مستعد اتوماسیون اند.
به طور کلی فرآیند تولید در صنعت انرژی خورشیدی، فرصت‌های شغلی متنوعی را ارائه می‌دهد. با درک پتانسیل بالای انرژی خورشیدی در اشتغال‌زایی، می‌توانیم نقش آن را در رشد اشتغال و کمک به توسعه‌ی پایدار اقتصادی درک کنیم.
پراکنش جغرافیایی مشاغل خورشیدی
پراکندگی مشاغل خورشیدی در سراسر جهان در حال حاضر نامتوازن بوده و عمدتاً از نوع چشم‌انداز تولید پیروی می‌کند. چین، به عنوان تولید کننده‌ی پیشرو تجهیزات PV و بزرگترین بازار تأسیسات خورشیدی در جهان، سهم عمده‌ای را در اختیار داشته و تقریباً ۶۳ درصد از اشتغال جهانی PV را به خود اختصاص داده است. تنها در سال ۲۰۲۱، میزان اشتغال در صنعت خورشیدی چین به حدود ۲.۷میلیون نفر رسید.
سهم قابل توجهی از اشتغال جهانی خورشیدی نیز به ایالات متحده، اروپا و هند تعلق گرفته است. در سال ۲۰۲۱، صنعت خورشیدی ایالات متحده ۲۵۵۰۰۰ کارگر استخدام کرد (افزایش ۹ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۰). در حالی که این میزان در اروپا به طور تخمینی ۲۶۸۰۰۰ بود که ۲۳۵۰۰۰ نفر از آن‌ها در کشورهای عضو اتحادیه‌ی اروپا قرار داشتند. اشتغال در نیروگاه‌های خورشیدی داخلی هند در حدود ۱۳۷۰۰۰ شغل و ۸۰۶۰۰ شغل اضافی در محیط‌های خارج از شبکه بود که در مجموع به ۲۱۷۰۰۰ شغل می‌رسید.
نتایج مثبت در کشور ها
با نگاهی دقیق‌تر به کشور آمریکا، این موقعیت‌های شغلی در بخش‌های مختلف از جمله نصب، توسعه‌ی پروژه، تولید، تجارت عمده فروشی و توزیع و فعالیت‌های عملیاتی و نگهداری دسته بندی شده‌اند. این کشور به طور فعال برای تقویت پایگاه صنعتی بخش انرژی خود با تمرکز ویژه بر منابع تجدیدپذیر تلاش کرده است. دولت بایدن در سال ۲۰۲۱ فشار استراتژیکی را برای مقابله با مسائلی مانند در دسترس بودن مواد خام، گسترش تولید داخلی، تنوع زنجیره‌های تامین خارجی و بهبود مدیریت زباله آغاز کرد. علاوه بر این، تصویب قانون زیرساخت‌های دو حزبی ۱.۲تریلیون دلاری در سال ۲۰۲۱، این تلاش‌ها را بسیار افزایش داده و در نتیجه فرصت‌های شغلی در زمینه‌ی انرژی خورشیدی را افزایش داده است.
از سوی دیگر، اروپا نصب PVخورشیدی را به میزانی در حدود ۲۳ گیگاوات در سال ۲۰۲۱ به ثبت رساند که از میزان تأسیسات در سال‌های گذشته پیشی گرفت. قابل توجه است که کشور لهستان به دلیل تمرکز بر به کارگیری نیروی زیاد در نصب پنل‌های خورشیدی در پشت بام مناطق مسکونی، علیرغم این‌که بزرگترین بازار منطقه‌ای یا تولیدکننده‌ی قابل‌توجهی نیست، اما به عنوان یکی از مشارکت‌کنندگان پیشرو در اشتغال خورشیدی ظاهر شده است.
چرا شناخت پتانسیل جهانی انرژی خورشیدی در اشتغال‌زایی اهمیت دارد؟
در حالی که به نظر می‌رسد توزیع مشاغل خورشیدی در مناطق خاصی متمرکز است، اما شناخت پتانسیل جهانی انرژی خورشیدی در ایجاد شغل بسیار مهم است. این پتانسیل را می‌توان با حمایت‌های سیاستی مناسب، دسترسی به فناوری و سرمایه گذاری‌های سرمایه‌ای به فعلیت رساند. نکته‌ی مهم این است که ماهیت غیرمتمرکز سیستم‌های انرژی خورشیدی فرصت‌های ایجاد شغل را حتی در مکان‌های دورافتاده و خارج از شبکه فراهم کرده و توسعه‌ی فراگیر اقتصادی را تقویت می‌کند. تکامل و رشد صنعت خورشیدی تصویری خوش‌بینانه را برای اشتغال‌زایی در بعد جهانی و توسعه‌ی اجتماعی – اقتصادی در سال‌های آینده ترسیم می‌کند.
اشتغال‌زایی در صنعت خورشیدی و اثر موجی اقتصادی
رشد مشاغل در صنعت انرژی خورشیدی به صورت موجی و دنباله‌دار، تأثیر اقتصادی ملموسی دارد که منجر به افزایش درآمد و کاهش اتکا به سوخت‌های فسیلی خواهد شد.
ایجاد شغل
صنعت انرژی خورشیدی صدها هزار شغل ایجاد کرده که شامل تولید، نصب و بخش‌های مرتبط مانند تحقیق و توسعه، مهندسی و تأمین مالی می‌شود. فقط در ایالات متحده در سال ۲۰۲۰ بیش از ۲۴۲۰۰۰ نفر در صنعت خورشیدی استخدام شده‌اند.
درآمدزایی
صنعت رو به رشد انرژی حاصل از نیروگاه خورشیدی درآمدهای دولت را از طریق مالیات، کارمزد و سایر عوارض افزایش داده است. علاوه بر این، صاحبان املاک می‌توانند با فروش یا اجاره‌ی زمین خود برای احداث نیروگاه یا نصب پنل‌های خورشیدی درآمد کسب کنند.
کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی
تولید انرژی در نیروگاه خورشیدی وابستگی به سوخت‌های فسیلی را کاهش داده و در نتیجه انتشار گازهای گلخانه‌ای کمتر شده و آلودگی هوا کاهش می‌یابد. این امر به طور مثبت بر سلامت عمومی و محیط زیست تأثیر گذاشته و منجر به کاهش هزینه‌های مراقبت‌های پزشکی و بهداشتی و بهبود استانداردهای زندگی مردم می‌شود.
صرفه‌جویی در هزینه‌ی انرژی
انرژی خورشیدی با کاهش نیاز به انرژی‌های تجدید ناپذیر می‌تواند هزینه‌های انرژی را برای مصرف کنندگان و کسب و کارها کاهش داده و آن‌ها را با درآمد قابل تصرف بیش‌تری برای خرج در سایر محصولات و خدمات باقی می‌گذارد و در نتیجه اقتصاد محلی را تقویت می‌کند.
به طور خلاصه، صنعت انرژی خورشیدی با اشتغال‌زایی، افزایش درآمد و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی بر اقتصاد تأثیر مثبت می‌گذارد.
کلام آخر
اشتغال‌زایی در حوزه‌ی انرژی خورشیدی دارای اهمیت اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی گسترده‌ای است. رشد اقتصادی را رونق می‌دهد، دسترسی به انرژی را بهبود می‌بخشد، به توسعه‌ی پایدار کمک می‌کند و با تغییرات آب و هوایی مبارزه می‌کند. برای بهره بردن از این مزایا و رسیدن به آینده‌ای روشن تر و پایدار، ادامه‌ی حمایت و سرمایه گذاری در بخش انرژی خورشیدی و کمک گرفتن از شرکت‌هایی مانند شرکت صنایع نیرو و انرژی پاک فولاد (صناپ) ضروری و مفید فایده است.
