احتمالاً برای شما هم سؤال پیش آمده که مصرف انرژی در ایران به چه میزانی است؟ این انرژی از کجا می‌آید و اینکه آیا در حال پیشرفت در زمینه‌ی کربن‌زدایی از ترکیب انرژی خود هستیم و استفاده از انرژی در نیروگاه‌هایی مانند نیروگاه خورشیدی فولاد مبارکه اصفهان در حال رشد است؟ در این مطلب، مصرف انرژی در ایران را با استفاده از تمام معیارهای کلیدی در این موضوع بررسی می‌کنیم.
یکای مصرف انرژی: وات – ساعت
در حوزه‌ی انرژی، واحدهای مختلف زیادی برای اندازه‌گیری وجود دارد که از آن جمله می‌توان به ژول، اگزاژول، میلیون تن معادل نفت، معادل بشکه، واحدهای حرارتی و تراوات ساعت اشاره کرد. این واحدها ممکن است برای شما گیج‌کننده باشد و مقایسه را دشوار کند. بنابراین در این مطلب سعی می‌کنیم با تبدیل تمام داده‌های انرژی به واحد وات ساعت ثبات اطلاعات را حفظ کنیم. این کار را برای مقایسه‌ی داده‌های انرژی در معیارها و منابع مختلف انجام می‌دهیم.
دسترسی به انرژی
برق و پخت و پز یکی برای بررسی مصرف انرژی در ایران، بیایید ابتدا بدانیم که میزان دسترسی مردم ایران به انرژی چقدر است.
چه میزان از مردم ایران به برق دسترسی دارند؟
تولید برق اهمیت بسیاری دارد و برق کالایی است که ارزش زیادی به زندگی مدرن میفزاید که مهم‌ترین آن داشتن نور در شب است. از برق برای شستن لباس، پخت و پز غذا، به کارگیری ماشین آلات و یا ارتباط با مردم در سراسر جهان استفاده می‌شود. بسیاری استدلال می کنند که میزان دسترسی به برق در یک کشور برای کاهش فقر، رشد اقتصادی و بهبود استانداردهای زندگی مردم بسیار مهم است.
آمار
آخرین سالی که درصد دسترسی به برق در ایران، کم‌تر از صد در صد بوده، سال ۲۰۱۷ است. طبق برآوردها این میزان در این سال ۹۹.۹۴% بوده است. میزان دسترسی مردم ایران به برق از سال ۲۰۱۸ به بعد، عدد ۱۰۰% را نشان می‌دهد.
چه میزان از مردم ایران به سوخت‌های پاک برای پخت و پز دسترسی دارند؟
داشتن سوخت‌ها و فناوری‌های پاک برای پخت و پز (به معنای سوخت‌های غیر جامد مانند گاز طبیعی، اتانول یا حتی فناوری‌های الکتریکی) این فرآیندها را کارآمدتر کرده و در زمان و انرژی صرفه‌جویی می‌کند.
به‌علاوه، سوخت پاک فواید زیادی نیز برای سلامتی انسان دارد. استفاده از سوخت‌های جامد برای پخت و پز (مانند هیزم چوب، ضایعات محصولات یا حتی سرگین حیوانات) یک عامل خطر اصلی برای مرگ و میر و بیماری‌های ناخوشایند ناشی از آلودگی هوای داخل خانه است.
آمار
این آمار درصد جمعیتی را نشان می‌دهد که به سوخت‌های پاک برای پخت و پز دسترسی دارند. بیش‌ترین میزان در این آمار با عدد ۹۶.۹% مربوط به سال‌های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ بوده که بعد از آن به میزان بسیار کمی شاهد کاهش نرخ رشد این آمار بوده‌ایم. به طوری که در سال ۲۰۲۱، میزان دسترسی مردم ایران به سوخت پاک برای پخت و پز ۹۶.۴% برآورد شده است.
مصرف انرژی
میانگین مصرف سرانه انرژی در ایران برای هر نفر چقدر است؟
اگر بخواهیم کل مصرف انرژی کشورها را با یکدیگر مقایسه کنیم، تفاوت‌ها اغلب منعکس‌کننده‌ی تفاوت در اندازه جمعیت آن کشورها خواهد بود. بنابراین باید به دنبال بررسی تفاوت در مصرف سرانه انرژی کشورها باشیم.
آمار
آمار و ارقام این حوزه نشان‌دهنده‌ی مصرف انرژی بوده که مجموع تمام مصرف انرژی از جمله برق، حمل و نقل و گرمایش را شامل می‌شود. بسیاری از مردم انرژی و الکتریسیته (برق) را به یک معنا فرض می‌کنند اما الکتریسیته تنها یک جزء از کل مصرف انرژی است. همچنین این آمار میانگین مصرف سرانه انرژی را در ایران برای هر نفر در هر سال نشان می‌دهد.
بر طبق آماری که تا پایان سال ۲۰۲۳ اندازه‌گیری‌شده، این سال (۲۰۲۳)، با میزان ۲۹۵۹۹ کیلووات ساعت، اوج مصرف انرژی در تاریخ ایران را شاهد بوده است.
البته با وجود این که این آمار به طور کلی و در دراز مدت، صعودی بوده، اما همیشه شاهد نوسانات و فراز و نشیب‌هایی نیز بوده است. مثلاً در سال ۲۰۲۰ و در اوج همه‌گیری کرونا، میزان مصرف سرانه انرژی در ایران نسبت به سال‌های قبل و بعد از آن (۲۰۱۹ و ۲۰۲۱)، افزایش نسبی داشته و به ۳۸۸۱۳ کیلووات ساعت رسیده است.
مصرف انرژی در ایران به صورت سالانه چقدر است؟
حال در ادامه، مصرف انرژی در ایران (با ترکیب برق، حمل و نقل و گرما) را به صورت سالانه و در مجموع بررسی می‌کنیم.
آمار
این آمار، مصرف انرژی اولیه برای کشور ایران را در هر سال بیان می‌کند. بیش‌ترین مصرف انرژی در ایران در سال ۲۰۲۳ و به میزان ۳۵۳۱ تراوات ساعت به ثبت رسیده است. در این آمار نیز شاهد جهش نسبی مصرف انرژی در سال ۲۰۲۰ (۳۳۸۸ تراوات ساعت) هستیم.
مصرف انرژی در ایران سال به سال چگونه تغییر کرده است؟
بسیاری از کشورها شاهد افزایش زیادی در میزان انرژی مصرفی خود نسبت به سال گذشته بوده‌اند زیرا مردم ثروتمندتر شده و از طرفی جمعیت نیز افزایش می‌یابد اما مصرف کل انرژی در ایران از سال به سال چگونه تغییر می‌کند؟ تقاضا در حال افزایش است یا کاهش؟
آمار
این آمار تغییر سالانه مصرف انرژی اولیه را به صورت درصدی از سال قبل نشان می‌دهد. بیش‌ترین درصد تغییر در این آمار، مربوط به سال ۱۹۸۰ تا سال ۱۹۸۳ بوده که طی این سال‌ها و در مجموع، ۳۹.۲۴% افزایش تغییر در مصرف انرژی سال به سال به ثبت رسیده است.
در سال‌های اخیر نیز در سال ۲۰۲۱ با ۱.۹۵-% کاهشی‌ترین تغییر و در سال ۲۹۲۲ با ۴.۳۶% افزایشی‌ترین تغییر را شاهد بوده‌ایم. این میزان در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال ۲۰۲۲ کاهش یافته و به ۱.۸۵% رسیده است.
کلام آخر
مصرف انرژی در ایران نشان‌دهنده‌ی شبکه‌ی پیچیده‌ای از عوامل تاریخی، اقتصادی و محیطی است. ایران با داشتن پتانسیل‌های بکر گسترده در زمینه‌ی انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی بادی، انرژی برق‌آبی و انرژی حاصل از نیروگاه خورشیدی نیاز فوری به مدرن‌سازی زیرساخت‌های انرژی خود دارد. به عنوان مثال، در مناطق آفتابی مانند استان‌های یزد، کرمان، اصفهان و مانند آن با ساخت نیروگاه خورشیدی می‌توان بحران مصرف انرژی در ایران را حل کرد. نمونه اقداماتی که تاکنون در این شهرها انجام شده نیروگاه خورشیدی آفتاب شرق از پروژه‌های شرکت صنایع نیرو و انرژی پاک فولاد (صناپ) است.
از آن‌جایی که ایران با چالش‌های مصرف انرژی بالا، شیوه‌های ناکارآمد و نگرانی‌های زیست‌محیطی دست و پنجه نرم می‌کند، مسیر آینده‌ی انرژی پایدارتر به پذیرش نوآوری، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و سرمایه‌گذاری محتاطانه در منابع انرژی تجدیدپذیر وابسته است.
