مقایسه تولید برق خورشیدی در ایران با سایر کشورها

انرژی خورشیدی همواره به عنوان روشی مناسب برای تولید برق و در عین حال کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای مورد بحث بوده است. کشورهای سراسر جهان از پتانسیل خورشیدی خود استفاده می‌کنند، در زیرساخت‌های انرژی خورشیدی مانند نیروگاه خورشیدی فولاد مبارکه اصفهان سرمایه‌گذاری می‌کنند و فناوری‌هایی را تولید می‌کنند که می‌توان با استفاده از آن‌ها انرژی خورشیدی را به طور مؤثرتری مهار کرد. در این مطلب به بررسی چشم‌انداز فعلی تولید برق خورشیدی در ایران و مقایسه‌ی آن با پیشگامان جهانی تولید برق خورشیدی می‌پردازیم.

چشم‌انداز تولید برق خورشیدی در جهان

آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) پیش‌بینی کرده است که انرژی خورشیدی می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ به ۲۵ درصد از تولید برق جهان کمک کند. کشورهایی مانند چین، ایالات متحده آمریکا، هند و آلمان همواره در خط مقدم این صنعت بوده و ظرفیت‌های خورشیدی خود را به طور قابل توجهی گسترش داده‌اند.

• چین: چین به عنوان بزرگ‌ترین تولید کننده‌ی انرژی خورشیدی در جهان، بیش از ۵۰ درصد از ظرفیت جهانی فتوولتائیک خورشیدی (PV) را در سال ۲۰۲۱ به خود اختصاص داد. .
• ایالات متحده امریکا: بازار برق خورشیدی ایالات متحده با ترکیبی از مشوق‌های فدرال و ایالتی و با ظرفیت تجمعی تأسیسات تا سال ۲۰۲۱ به بیش از ۱۰۰ گیگاوات به سرعت رشد کرده است. ایالت کالیفرنیا با بهره‌مندی از آب و هوای آفتابی و تعهد به انرژی‌های تجدیدپذیر، پیشتاز این صنعت است.
• هند: دولت هندوستان اهداف بلندپروازانه‌ای را تعیین کرده و هدف آن تولید ۵۰۰ گیگاوات انرژی خورشیدی تا سال ۲۰۳۰ است. هند با زمین‌های وسیع و آب و هوای گرمسیری خود از انرژی خورشیدی برای مبارزه با فقر انرژی و برق رسانی به مناطق روستایی استفاده می‌کند.
• آلمان: آلمان به عنوان پیشگام در فناوری خورشیدی، سرمایه‌گذاری هنگفتی در انرژی‌های تجدیدپذیر انجام داده است و تا سال ۲۰۲۰ حدود ۹ درصد از برق تولیدی خود را از نیروگاه‌های خورشیدی به دست آورده است. تعرفه‌های تشویقی مواد اولیه باعث رشد و نوآوری در این بخش شده است.
• استرالیا: استرالیا با استفاده از تابش خورشیدی بالای خود، به کشوری پیشرو در تأسیسات انرژی خورشیدی خانگی تبدیل شده است. این کشور با دارا بودن نزدیک به یک چهارم خانه‌های مجهز به پنل‌های خورشیدی، یکی از بالاترین نرخ‌های پذیرش انرژی خورشیدی روی پشت بام در سطح جهان است.

پتانسیل تولید برق خورشیدی در ایران

ایران با برخورداری از منابع عظیم خورشیدی در یکی از آفتابی‌ترین مناطق جهان قرار دارد. این کشور سالانه حدود ۳۰۰ روز آفتابی به ویژه در مناطقی مانند یزد، کرمان، فارس و اصفهان دارد. این مزیت اقلیمی، ایران را به کشوری قدرتمند در عرصه‌ی بهره‌مندی از انرژی خورشیدی تبدیل می‌کند.

از مهرماه ۱۴۰۲، ایران ظرفیت خورشیدی تقریباً ۱.۵ گیگاواتی را با برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای توسعه‌ی قابل توجه آن ایجاد کرده است. هدف دولت ایران رسیدن به هدف ۵ گیگاوات تا پایان سال ۲۰۲۵ است. علیرغم مواجهه با چالش‌های متعدد از تحریم‌های اقتصادی گرفته تا محدودیت‌های تکنولوژیکی، کشور ما به‌طور پیوسته در حال پیشرفت است.

اما سیاست‌ها و ابتکارات دولت در این زمینه چه بوده است؟ دولت ایران به اهمیت تنوع بخشیدن به سبد انرژی خود پی برده است. برنامه‌هایی مانند تعرفه خوراک (FiT) مشوق سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در انرژی خورشیدی است. این سیاست‌ها، پرداخت‌های تضمین‌شده‌ای را به تولیدکنندگان انرژی خورشیدی همچون شرکت صنایع نیرو و انرژی پاک فولاد (صناپ) ارائه می‌کنند و موجب تشویق مردم به پذیرش فناوری‌های انرژی پاک در سراسر کشور می‌شوند.

علاوه‌براین، ابتکاراتی با تمرکز بر تحقیق و توسعه، به ویژه با دانشگاه‌ها و موسسات محلی، راه را برای نوآوری هموار می‌کند. تأسیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر ایران (ساتبا) در نظارت بر پروژه‌های خورشیدی و تسهیل سرمایه‌گذاری در این بخش مؤثر بوده است.

مقایسه تولید برق خورشیدی ایران با سایر کشورها

۱. مقیاس و ظرفیت

با مقایسه‌ی تولید برق خورشیدی در ایران با کشورهایی مانند چین و آمریکا، تفاوت ظرفیت‌ها آشکار می‌شود. چین با ظرفیت بیش از ۲۵۰ گیگاوات، ظرفیت ۱.۵ گیگاواتی ایران را بسیار ناچیز جلوه می‌دهد. همچنین این عدد، فضای وسیعی را برای رشد در بخش خورشیدی چین نشان می‌دهد.

پتانسیل خورشیدی ایران نیز حدود ۴۰ گیگاوات تخمین زده می‌شود. به این معنی که کشور ما با سرمایه‌گذاری‌های مناسب و اصلاحات سیاستی می‌تواند زیرساخت‌های خورشیدی خود را به میزان قابل توجهی ارتقا دهد.

۲. فناوری‌های خورشیدی

در حالی که ایران عمدتاً از پنل‌های خورشیدی مبتنی بر سیلیکون معمولی استفاده می‌کند، کشورهای پیشگامی مانند آلمان و ایالات متحده در حال سرمایه‌گذاری روی فناوری‌های پیشرفته مانند پنل‌های دو وجهی و تلورید کادمیوم (CdTe) هستند. فناوری دو وجهی که نور خورشید را در دو طرف پنل جذب می‌کند، به طور فزاینده‌ای در سراسر جهان به منظور کارایی بیش‌تر، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بازار خورشیدی ایران به دلیل محدودیت‌های واردات ناشی از تحریم‌ها با تنگناهای فناوری مواجه شده است. با این حال، رشد اخیر در تلاش‌های تولید داخلی ممکن است به ایران امکان دهد تا فناوری‌های نوآورانه را در سال‌های آینده کشف کند.

۳. دسترسی و مقرون به صرفه بودن

علیرغم دستیابی رهبران جهانی به اقتصادی که به طور قابل توجهی هزینه‌ی انرژی خورشیدی را کاهش می‌دهد، ایران هنوز با معضل مقرون به صرفه بودن انرژی دست و پنجه نرم می‌کند. تحریم‌های اقتصادی و شرایط نوسان اقتصادی مانع سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ‌تر خورشیدی شده است. در مقابل، کشورهایی مانند چین هزینه‌ها را از طریق تولید انبوه و قطعات ارزان‌تر کاهش داده‌اند.

بااین‌حال، مکانیسم‌های تأمین مالی مانند سیستم‌های لیزینگ و برنامه‌های تأمین مالی خرد می‌توانند مقرون به صرفه بودن انرژی‌های تجدیدپذیر را در ایران افزایش دهند و در نتیجه انرژی خورشیدی را برای جمعیت وسیع‌تری در دسترس قرار دهند.

۴. اشتغال در صنعت خورشیدی و تأثیر اقتصادی

صنعت خورشیدی چین میلیون‌ها نفر را استخدام می‌کند که سهم قابل توجهی در اقتصاد این کشور دارد. در مقابل، صنعت خورشیدی ایران هنوز در مراحل ابتدایی خود قرار داشته و هنوز به ظرفیت‌های خود در زمینه‌ی اشتغال زایی پی نبرده است. گسترش بخش خورشیدی می‌تواند انگیزه‌ای برای رشد شغل در میان چالش‌های اقتصادی و نرخ بالای بیکاری در کشور ایجاد کند.

۵. یکپارچه‌سازی شبکه و زیرساخت

اگرچه شبکه برق در ایران قوی است، ادغام انرژی‌های تجدیدپذیر چالش‌هایی را به همراه دارد. کشورهایی مانند آلمان و اسپانیا سهم بالایی از انرژی خورشیدی را با موفقیت در شبکه‌های برق خود ادغام کرده‌اند اما این امر مستلزم سازگاری در زیرساخت‌های آن‌ها است. ایران پروژه‌هایی را برای نوسازی شبکه برق خود آغاز کرده اما سرمایه‌گذاری بیش‌تری برای اطمینان از پایداری شبکه در میان خروجی‌های خورشیدی متغیر مورد نیاز است.

کلام آخر

پتانسیل ایران در تولید برق خورشیدی بسیار زیاد است اما استفاده از این پتانسیل مستلزم تلاش‌های هماهنگ از سوی دولت و سهامداران این صنعت است. ایران با همسو کردن سیاست‌های خود با بهترین شیوه‌های جهانی و تقویت در بخش نوآوری، می‌تواند قابلیت‌های تولید برق خورشیدی خود را به میزان قابل توجهی بهبود بخشد.

با حرکت جهان به سمت آینده‌ای پایدارتر، ایران نیز می‌تواند در این میان به عنوان بازیگری کلیدی در چشم انداز انرژی خورشیدی ظاهر شود. این امکان برای ایران وجود دارد که با غلبه بر موانع از طریق همکاری، سرمایه‌گذاری و آموزش، نه تنها نیازهای انرژی خود را برآورده کند، بلکه به تعهد جهانی برای مبارزه با تغییرات اقلیمی نیز کمک مثبتی کند.

انرژی خورشیدی تنها راه حلی برای تولید برق نیست بلکه این انرژی تجدیدپذیر، نشان‌دهنده‌ی مسیری به سوی انعطاف‌پذیری اقتصادی، برابری اجتماعی و نظارت بر محیط‌زیست است که میراثی از استقلال انرژی را برای نسل‌های آینده به یادگار خواهد گذاشت.