بیشتر منابع طبیعی مانند زغال سنگ و نفت میلیون‌ها سال پیش شکل گرفته‌اند اما منابع دیگر مانند نور خورشید حتی قبل از تشکیل کره زمین وجود داشته‌اند. صرف‌نظر از این نکته، همه ما به نوعی به این منابع انرژی وابسته هستیم. به این منابع منابع طبیعی می‌گویند و برای حیات روی زمین بسیار اهمیت دارند. منابع طبیعی به دو دسته انرژی تجدید پذیر و تجدید ناپذیر تقسیم می‌شوند اما آیا تفاوت این دو نوع انرژی را می‌دانید؟ در این مقاله، هرآنچه باید درباره این دو نوع انرژی بدانید را می‌خوانید.
انواع انرژی تجدید پذیر
برخی از منابع انرژی حتی پس از قرن‌ها استفاده مداوم و مستمر نیز تمام نمی‌شوند. به این منابع انرژی‌های تجدیدپذیر گفته می‌شود. منابع تجدیدپذیر انرژی پاک نیز تولید می‌کنند یعنی انرژی آنها با آلودگی و انتشار کمتر گازهای گلخانه‌ای همراه است که به تغییرات آب‌وهوایی کمک می‌کند. منابع انرژی تجدیدپذیر شامل انرژی‌های زیست‌توده، آبی، زمین گرمایی، باد و خورشیدی می‌شوند.
۱. انرژی زیست‌توده
انرژی زیست‌توده به مواد آلی حاصل از بقایای گیاهان یا جانوران مانند چوب، فاضلاب و اتانول که از ذرت یا سایر گیاهان دیگر به دست می‌آید، گفته می‌شود. از زیست‌توده می‌توان به عنوان منبع انرژی استفاده کرد چون این ماده آلی انرژی خورشید را جذب می‌کند و هنگام سوزاندن آن را به عنوان انرژی گرمایی آزاد می‌کند.
۲. انرژی آبی
انرژی آبی نیز یکی از قدیمی‌ترین انواع انرژی تجدیدپذیر است و پس از هزاران سال هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرد. در نیروگاه‌های آبی، انرژی مکانیکی حاصل از جریان آب برای تولید برق به کار می‌رود. نیروگاه‌های برق آبی از جریان رودخانه‌ها و نهرها برای چرخاندن یک توربین جهت تأمین انرژی یک ژنراتور استفاده می‌کنند و انرژی برق آزاد می‌شود.
۳. انرژی زمین گرمایی
انرژی زمین گرمایی از گرمای تولید شده در اعماق هسته زمین به دست می‌آید. مخازن زمین گرمایی را می‌توان در مرزهای صفحات تکتونیکی نزدیک فعالیت آتشفشانی یا اعماق زیر زمین پیدا کرد. انرژی زمین گرمایی را با حفاری چاه برای پمپاژ آب گرم یا بخار به نیروگاه مهار می‌کنند و بعد از آن برای گرمایش و تولید برق استفاده می‌شود.
۴. انرژی باد
انرژی باد با چرخاندن توربین‌های بادی برق تولید می‌کند. باد پره‌های توربین را فشار می‌دهد و یک ژنراتور این انرژی مکانیکی را به الکتریسیته تبدیل می‌کند. این برق می‌تواند برای تأمین برق منزل و سایر ساختمان ها به کار رود یا در شبکه برق ذخیره شود.
۵. انرژی خورشیدی
اشعه نور خورشید نیز نوعی منبع انرژی محسوب می‌شود. برای تبدیل این انرژی خورشیدی به الکتریسیته می‌توان از سلول‌های خورشیدی استفاده کرد. هر یک از این سلول‌ها انرژی لازم برای کار یک ماشین حساب را تأمین می‌کنند اما اگر انرژی حاصل از آنها در پنل‌های خورشیدی با یکدیگر ترکیب شود، انرژی الکتریسیته بسیار بیشتری تولید خواهد شد.
انواع انرژی تجدید ناپذیر
انرژی تجدید ناپذیر از منابعی به دست می‌آید که در طول عمر ما یا حتی در طول سالهای پس از ما تمام می‌شوند یا دوباره جایگزین نمی‌شوند. بیشتر منابع انرژی تجدید ناپذیر مانند زغال سنگ، نفت و گاز طبیعی سوخت‌های فسیلی هستند. کربن عنصر اصلی در سوخت‌های فسیلی است. به همین علت، دوره زمانی تشکیل سوخت‌های فسیلی یعنی حدود ۳۶۰ تا ۳۰۰میلیون سال پیش را دوره کربونیفر می‌نامند.
تمام سوخت‌های فسیلی به روشی مشابه تشکیل شده‌اند. صدها میلیون سال پیش، حتی پیش از عصر دایناسورها، زمین منظره متفاوتی داشت. در آن دوران، زمین از دریاهای وسیع و کم‌عمق و جنگل‌های باتلاقی تشکیل می‌شد. گیاهان، جلبک‌ها و پلانکتون‌ها در این جنگل‌های باتلاقی رشد می‌کردند. آنها نور خورشید را جذب می‌کردند و از طریق فتوسنتز آن را به انرژی تبدیل می‌کردند. این موجودات زنده پس از مرگ به اعماق دریا یا دریاچه‌ها سرازیر شدند تا در آنجا به انرژی تبدیل شوند.
با گذشت زمان، بقایای این موجودات در بستر دریا متلاشی شد و سنگ‌ها و سایر رسوبات روی آنها انباشته شدند. با گرما و فشار زیادی که به این بقایای متلاشی‌شده وارد می‌شد، در نهایت، به سوخت‌های فسیلی یعنی زغال سنگ، گاز طبیعی و نفت تبدیل شدند. امروزه، مخازن عظیم زیرزمینی از این انرژی‌های تجدید ناپذیر در سراسر جهان یافت می‌شود.
۱. زغال سنگ
زغال سنگ یک سنگ سیاه ی قهوه‌ای‌رنگ است که برای تولید انرژی سوزانده می‌شود. این منبع انرژی را بر اساس میزان کربنی‌سازی‌اش رتبه‌بندی می‌کنند. حدود ۳ متر از پوشش گیاهی جامد که با یکدیگر ترکیب شده‌اند ۰.۳ متر از یک زغال سنگ را تشکیل می‌دهند.
زغال سنگ نارس کم‌ارزش‌ترین نوع زغال سنگ است. این نوع زغال سنگ کمترین میزان کربنی‌سازی را پشت سر گذاشته و در مناطقی از جهان مانند اسکاتلند، ایرلند و فنلاند یافت می‌شود. آنتراسیت ارزشمندترین نوع زغال سنگ است. این نوع زغال سنگ در مناطقی از جهان شکل می‌گیرد که تحرکات عظیمی مانند تشکیل رشته‌کوه‌ها وجود داشته است. نمونه این نوع زغال سنگ در کوه‌های آپالاچی واقع در شرق آمریکا یافت می‌شود.
زغال سنگ منبعی قابل اعتماد برای تأمین انرژی است اما با سوختن آن، گازهای سمی و آلاینده‌های بسیاری وارد جو زمین می‌شوند. به‌علاوه، سوزاندن زغال سنگ باعث فرو رفتن زمین و آتش‌سوزی‌های زیرزمینی می‌شود که ممکن است برای چندین دهه ادامه یابد.
۲. نفت
نفت نوعی منبع انرژی فسیلی مایع است که به آن نفت خام نیز می‌گویند. بیشتر منابع نفتی جهان هنوز در اعماق زمین قرار دارند. برای دسترسی به این انرژی تجدید ناپذیر زمین را حفاری می‌کنند. برخی از ذخایر نفتی در خشکی و برخی دیگر در اعماق اقیانوس‌ها قرار دارند.
حفاری برای نفت فرآیندی نسبتا کم‌هزینه است و می‌تواند منبع انرژی قابل اتکایی برای جامعه فراهم آورد. این منبع انرژی به اشکال مختلف مانند بنزین به کار می‌رود اما سوخت این منابع برای محیط زیست مضر است. علاوه‌براین، اگر مشکلی در ماشین‌آلات حفاری وجود داشته باشد، ممکن است نفت از چاه به بیرون پرتاب شود و اقیانوس یا زمین‌های اطراف را آلوده سازد.
۳. گاز طبیعی
گاز طبیعی یکی دیگر از سوخت‌های فسیلی است که بیشتر آن را متان تشکیل می‌دهد. به اندازه‌ای گاز طبیعی در زیر زمین وجود دارد که آن را بر حسب میلیون‌ها، میلیاردها یا حتی تریلیون‌ها متر مکعب اندازه‌گیری می‌کنند. این منبع انرژی تجدید ناپذیر در ذخایر چندصد متری اعماق زمین یافت می‌شود و برای به دست آوردن آن باید زمین را حفاری کرد. گاز طبیعی ممکن است به شکل مایع نیز تبدیل شود که به آن گاز طبیعی مایع (LNG) می‌گویند.
استخراج گاز طبیعی مایع نسبتا کم‌هزینه است و نسبت به به نفت یا زغال سنگ سوخت فسیلی پاکتری محسوب می‌شود. بااین‌حال، استخراج گاز طبیعی می‌تواند مشکلات محیط زیستی مانند ایجاد زلزله‌های کوچک یا نشت مواد شیمیایی به منابع آبی به وجود بیاورد.
۴. سایر انواع انرژی تجدید ناپذیر
سوخت‌های فسیلی اصلی‌ترین منابع انرژی تجدید ناپذیر در سراسر جهان هستند اما انرژی‌های دیگری نیز به عنوان انرژی تجدید ناپذیر شناخته می‌شوند.
انرژی هسته‌ای را می‌توان یکی از انواع این منابع دانست. اگرچه انرژی هسته‌ای خود یک منبع انرژی تجدیدپذیر است اما مواد مورد استفاده در نیروگاه‌های هسته‌ای این‌طور نیستند. این انرژی از انرژی قدرتمند هسته یک اتم به دست می‌آید. فرآیند شکافت هسته‌ای در نیروگاه‌های هسته‌ای و توسط دستگاه‌هایی پیچیده انجام می‌شود. ماده‌ای که در بیشتر این نیروگاه‌ها به کار می‌رود، عنصر اورانیوم است. این عنصر در سنگ‌های سراسر جهان یافت می‌شود اما نیروگاه‌های هسته‌ای معمولا از نوع بسیار کمیاب اورانیوم، U-235 استفاده می‌کنند. این نوع اورانیوم یک منبع تجدید ناپذیر است.
انرژی زیست‌توده نیز می‌تواند یک منبع انرژی تجدیدپذیر و تجدید ناپذیر، هر دو باشد. اگر مردم مواد اولیه زیست‌توده را به همان سرعتی که از آنها استفاده می‌کنند، دوباره کاشت نکنند، این انرژی به یک منبع انرژی تجدید ناپذیر تبدیل خواهد شد.
کلام آخر
انواع انرژی تجدید پذیر و تجدید ناپذیر را می‌توان برای زندگی روی کره زمین به کار برد. با توجه به اینکه منبع انرژی تجدیدناپذیر بالاخره یک روز تمام می‌شوند، شناخت انواع انرژی تجدید پذیر و به کار بردن روش‌هایی برای استفاده از آنها می‌تواند آینده روشن را رقم بزند. کارشناسان شرکت صنایع نیرو و انرژی پاک فولاد نیز این نکته را به خوبی می‌دانند و همواره برای ساختی ایرانی آباد و پیشرفته که در آن مصرف بهینه منابع انرژی تجدید پذیر و تجدید ناپذیر حرف اول را می‌زند، گام برمی‌دارند.
