مصرف انرژی در جهان هر روز در حال افزایش است و منابع تجدیدناپذیر فسیلی محدود و آلاینده، توان پاسخ‌گویی به این نیاز روزافزون را در بلندمدت نخواهند داشت. مسائلی مانند ناترازی برق، فشارهای ناشی از تغییرات اقلیمی و لزوم کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز مردم کشورهای مختلف مانند ایران را به انرژی‌های تجدیدپذیر علاقه‌مند کرده است. کشور ما با بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال و تابش خورشیدی بالا، ظرفیت خوبی برای توسعه انرژی خورشیدی دارد. همین موضوع موجب شده که در سال‌های اخیر، سرمایه‌گذاری در احداث نیروگاه‌های خورشیدی در کشور به یکی از حوزه‌های جذاب برای مردم تبدیل شود. بااین‌حال، پرسش کلیدی سرمایه‌گذاران این است که هزینه نیروگاه خورشیدی ۱ مگاواتی در ایران چقدر است؟ در این مقاله از بلاگ صناپ به این پرسش مهم پاسخ داده‌ایم.
هزینه نیروگاه خورشیدی ۱ مگاواتی در ایران
احداث نیروگاه خورشیدی شامل مجموعه‌ای از هزینه‌های اولیه و جاری است. مهم‌ترین بخش هزینه مربوط به سرمایه‌گذاری اولیه (CapEx) است که شامل خرید تجهیزات، نصب و آماده‌سازی زیرساخت‌ها می‌شود. بر اساس شرایط اقتصادی سال ۱۴۰۴، هزینه احداث یک نیروگاه خورشیدی ۱ مگاواتی در ایران حدود ۲۰ تا ۳۰ میلیارد تومان برآورد می‌شود. در ادامه، جزئیات این هزینه‌ها را می‌خوانید.
۱. هزینه پنل‌های خورشیدی (۵۰ تا ۶۰ درصد هزینه کل)
بیشترین سهم هزینه نیروگاه خورشیدی ۱ مگاواتی به خرید پنل‌های خورشیدی مربوط خواهد شد. انتخاب نوع پنل (خارجی یا داخلی)، نوع آن یا حتی به کار رفتن تکنولوژی‌های نوین در سلول‌های خورشیدی می‌تواند بر راندمان و طول عمر آن تأثیر بگذارد. این موضوع نقش مستقیمی بر هزینه کل پروژه و همچنین عملکرد نیروگاه خورشیدی دارد.
۲. اینورترها (۱۵ تا ۲۰ درصد هزینه کل)
اینورترها جریان مستقیم (DC) تولیدشده توسط پنل‌ها را به جریان متناوب (AC) مورد نیاز شبکه تبدیل می‌کنند. کیفیت اینورترها علاوه بر راندمان، در کاهش هزینه‌های مربوط به نگهداری از نیروگاه خورشیدی نیز اهمیت زیادی دارد.
۳. سازه و تجهیزات نصب (۱۰ تا ۱۵ درصد هزینه کل)
فونداسیون، زیربنا و تجهیزات فلزی وظیفه نگهداری پنل‌ها را بر عهده دارند و باید در برابر شرایط جوی مقاوم باشند. طراحی درست این بخش می‌تواند از هزینه‌های بلندمدت جلوگیری کند. در نتیجه، باید این تجهیزات به درستی جای‌گذاری شوند و از نیروی متخصص این کار کمک گرفت. همچنین، انتخاب مدل‌های مناسب آن نیز در بهبود راندمان نیروگاه خورشیدی نقش مهمی دارد. این موارد هر یک مستلزم صرف هزینه‌ای هستند که بر مجموع هزینه نیروگاه خورشیدی ۱ مگاواتی و بیشتر تأثیر می‌گذارد.
۴. کابل‌کشی و تجهیزات الکتریکی (۵ تا ۱۰ درصد هزینه کل)
این بخش شامل کابل‌های انتقال جریان، تابلو برق و تجهیزات حفاظتی است. انتخاب کابل‌های استاندارد باعث کاهش تلفات انرژی می‌شود.
۵. زیرساخت‌های عمرانی و جانبی (۵ تا ۱۰ درصد هزینه کل)
ساخت جاده دسترسی، فنس‌کشی، اتاق کنترل و سیستم‌های امنیتی در این بخش قرار دارند. هرچند سهم کمتری از هزینه را تشکیل می‌دهند، اما برای بهره‌برداری ایمن ضرورت دارند.
۶. هزینه‌های مجوز و اتصال به شبکه
این هزینه بسته به موقعیت جغرافیایی و فاصله زمین پروژه تا شبکه برق متغیر است و در برخی پروژه‌ها می‌تواند بخش قابل توجهی از بودجه را به خود اختصاص دهد.
درآمد نیروگاه خورشیدی ۱ مگاواتی
مزیت بزرگ اختصاص مبلغی به عنوان هزینه نیروگاه خورشیدی ۱ مگاواتی، داشتن درآمد تضمینی است. وزارت نیرو از طریق قراردادهای خرید تضمینی برق (FIT) برق تولیدی نیروگاه‌های تجدیدپذیر را برای مدت مشخصی با نرخ ثابت خریداری می‌کند.
علاوه بر این، درآمد نیروگاه خورشیدی ممکن است در شرایط مختلف متفاوت باشد. بااین‌حال، یک نیروگاه خورشیدی ۱ مگاواتی در شرایط مطلوب می‌تواند سالانه حدود ۱.۶ تا ۱.۸ میلیون کیلووات ساعت برق تولید کند. این میزان انرژی معادل تأمین برق سالانه صدها خانوار است. با توجه به تعرفه‌های خرید تضمینی، درآمد سالانه چنین نیروگاهی بین ۳ تا ۵ میلیارد تومان برآورد می‌شود. همچنین، با هزینه اولیه ۲۰ تا ۳۰ میلیارد تومان و درآمد سالانه، دوره بازگشت سرمایه بین ۴ تا ۶ سال خواهد بود. پس از این دوره، نیروگاه منبع سود خالص برای مالک محسوب می‌شود.
عوامل مؤثر بر هزینه نیروگاه خورشیدی ۱ مگاواتی
چند عامل کلیدی می‌تواند هزینه‌ها و درآمد نهایی نیروگاه خورشیدی ۱ مگاواتی را تحت تأثیر قرار دهد که به این ترتیب هستند:
- نوسانات نرخ ارز: به دلیل وارداتی بودن بخشی از تجهیزات، تغییرات نرخ ارز می‌تواند هزینه کل پروژه را افزایش یا کاهش دهد.
- کیفیت تجهیزات: تجهیزات ارزان‌تر شاید هزینه اولیه را کاهش دهند، اما در بلندمدت باعث کاهش تولید یا افزایش هزینه‌های نگهداری می‌شوند.
- محل احداث: مناطقی مثل یزد، بخشی از مناطق استان اصفهان، کرمان و خراسان جنوبی با تابش خورشید بیشتر، بازدهی بالاتری نسبت به مناطق شمالی دارند.
- سیاست‌های حمایتی دولت: اعطای تسهیلات، معافیت‌های مالیاتی و نرخ خرید تضمینی برق می‌توانند جذابیت سرمایه‌گذاری را افزایش دهند.
- هزینه اتصال به شبکه: هرچه زمین انتخابی نزدیک‌تر به شبکه سراسری باشد، هزینه پروژه کمتر خواهد بود.
نمونه شاخص نیروگاه خورشیدی: نیروگاه خورشیدی آفتاب شرق
برای درک بهتر هزینه‌ها و مزایا، بررسی پروژه‌های بزرگ اجراشده در ایران می‌تواند الهام‌بخش باشد. نیروگاه خورشیدی فولاد مبارکه اصفهان نمونه‌ای برجسته از ظرفیت ایران در این حوزه است.
مجری این پروژه شرکت صنایع نیرو و انرژی پاک فولاد (صناپ) است. صناپ این نیروگاه را با مساحتی حدود ۱۲۰۰ هکتار و بیش از یک میلیون پنل خورشیدی راه‌اندازی کرده است. نیروگاه آفتاب شرق نه‌تنها بزرگترین نیروگاه خورشیدی ایران، بلکه بیستمین نیروگاه خورشیدی بزرگ جهان به شمار می‌رود. اجرای چنین پروژه‌ای نشان داد که ایران از نظر اقلیمی، فنی و اجرایی توانایی ساخت نیروگاه‌های عظیم خورشیدی را دارد.
نیروگاه خورشیدی صناپ الگویی عملی برای سرمایه‌گذاران است. اگر در مقیاس بزرگ می‌توان چنین پروژه‌ای را با موفقیت اجرا کرد، احداث نیروگاه‌های کوچک‌تر مانند پروژه‌های ۱ مگاواتی نیز کاملاً عملی و سودآور خواهد بود. برآوردها حاکی از این هستند که ظرفیت بالقوه ایران برای تولید برق خورشیدی بیش از ۶۰ هزار مگاوات است. با توجه به افزایش مصرف برق، کاهش منابع آبی و لزوم کاهش آلایندگی، توسعه انرژی خورشیدی در ایران یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.
اجرای پروژه‌هایی مانند آفتاب شرق نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در این حوزه نه‌تنها ممکن است، بلکه در عمل نیز بازدهی اقتصادی و زیست‌محیطی بالایی دارد. برای بسیاری از سرمایه‌گذاران، آغاز با یک نیروگاه خورشیدی ۱ مگاواتی نقطه ورود مناسبی به این بازار آینده‌دار خواهد بود.
کلام آخر
هزینه احداث نیروگاه خورشیدی ۱ مگاواتی در ایران به طور متوسط ۲۰ تا ۳۰ میلیارد تومان است. این پروژه‌ها می‌توانند سالانه ۳ تا ۵ میلیارد تومان درآمد ایجاد کنند و بازگشت سرمایه آن‌ها در بازه ۴ تا ۶ سال اتفاق بیفتد. با توجه به مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی، نیروگاه‌های خورشیدی گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاری هستند.
تجربه درخشان پروژه بزرگ آفتاب شرق با مدیریت صناپ به‌خوبی نشان داده که ایران ظرفیت اجرای پروژه‌های بزرگ و سودآور در این زمینه را دارد. بنابراین، احداث نیروگاه خورشیدی در مقیاس ۱ مگاواتی نه‌تنها یک فرصت سرمایه‌گذاری مطمئن است، بلکه گامی مؤثر در مسیر توسعه پایدار کشور خواهد بود.
