وقتی صحبت از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی بادی می‌شود، معمولاً اولین چیزی که به ذهن می‌رسد این است که آیا سرمایه‌گذاری در این زمینه به‌صرفه است یا نه. هیچ سرمایه‌گذاری بدون در نظر گرفتن بازگشت سرمایه نیروگاه بادی وارد چنین پروژه‌های بزرگی نمی‌شود. این پرسش برای سرمایه‌گذاران ایرانی، با شرایط اقتصادی خاص و تغییرات مداوم سیاست‌های انرژی، حتی گاه جدی‌تر هم می‌شود. در این مطلب از بلاگ صناپ، درباره بازگشت سرمایه نیروگاه بادی در ایران و چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی آن توضیح می‌دهیم.
بازگشت سرمایه چیست؟
پیش از اینکه بخواهیم درباره بازگشت سرمایه نیروگاه بادی در ایران توضیح بدهیم، باید ابتدا با مفهوم بازگشت سرمایه بیشتر آشنا شوید. بازگشت سرمایه یا ROI (Return on Investment) به زبان ساده یعنی مدت‌زمانی که طول می‌کشد تا هزینه‌ای که برای یک پروژه یا کسب‌وکار خرج کرده‌ایم، دوباره به ما بازگردد.
فرض کنید شما برای راه‌اندازی یک کارگاه تولیدی ۱۰۰ میلیون تومان سرمایه‌گذاری می‌کنید. در صورتی که سود خالص سالانه شما ۲۰ میلیون تومان باشد، بعد از ۵ سال سرمایه اولیه بازمی‌گردد. به این بازه زمانی «دوره بازگشت سرمایه» گفته می‌شود. هرچه این دوره کوتاه‌تر باشد، سرمایه‌گذاری جذاب‌تر خواهد بود و ریسک کمتری هم خواهد داشت. همین اتفاق در پروژه‌های بزرگ انرژی مثل نیروگاه بادی سنگان نیز رخ می‌دهد، با این تفاوت که مقیاس هزینه‌ها و درآمدها بسیار بزرگ‌تر است و عوامل بیشتری روی آن اثر می‌گذارند.
علت اهمیت نیروگاه‌های بادی در ایران
ایران همیشه به دلیل داشتن منابع عظیم نفت و گاز شناخته شده، اما واقعیت این است که این منابع محدودند و مصرف آن‌ها مشکلات زیست‌محیطی زیادی ایجاد کرده است. همین موضوع باعث شده تا کارشناسان و فعالان عرصه انرژی و محیط زیست به فکر تأسیس نیروگاه‌های بادی بیفتند. به عنوان مثال، شرکت صنایع نیرو و انرژی پاک فولاد (صناپ) با تأسیس پروژه نیروگاه بادی سنگان تلاش‌ها برای گام گذاشتن در این مسیر را آغاز کرده است.
انرژی بادی یکی از جذاب‌ترین نوع از انرژی‌های تجدیدپذیر به شمار می‌رود. مناطقی مثل منجیل در گیلان، بینالود در خراسان و سواحل جنوبی کشور از بادهای پایداری برخوردارند که می‌توانند برق قابل‌توجهی تولید کنند. اگر این ظرفیت‌ها به‌خوبی استفاده شوند، ایران می‌تواند علاوه بر تأمین نیاز داخلی، حتی به صادرکننده انرژی پاک در منطقه تبدیل شود. بااین‌حال، رسیدن به این نقطه، بدون محاسبه درست بازگشت سرمایه، ممکن نیست.
هزینه‌های اولیه ساخت نیروگاه بادی
برای راه‌اندازی یک نیروگاه بادی، اول باید هزینه‌های سنگین اولیه را پرداخت کرد. این هزینه‌ها شامل خرید توربین‌ها یا تولید توربین، تجهیزات نصب، اتصال به شبکه برق، آماده‌سازی زمین و عملیات اجرایی می‌شود.
در حال حاضر، هر مگاوات ظرفیت بادی در ایران چیزی حدود یک تا یک‌ونیم میلیون دلار خرج خواهد داشت. دلیل اصلی هم این است که بیشتر توربین‌ها از خارج از کشور وارد می‌شوند. با توجه به نوسانات ارزی، طبیعی است که هزینه‌های اولیه برای سرمایه‌گذاران داخلی گاه بسیار بالا به نظر برسد.
درآمد نیروگاه بادی چطور تأمین می‌شود؟
برای محاسبه درآمد نیروگاه بادی باید به نقش دولت توجه کرد. وزارت نیرو برای تشویق سرمایه‌گذاران، طرحی به اسم «خرید تضمینی برق» دارد. این بدان معناست که اگر شما نیروگاه بادی بسازید، دولت برق تولیدی‌تان را با قیمتی مشخص و تضمینی برای مدت ۲۰ تا ۲۵ سال خریداری خواهد کرد. این کار خیال سرمایه‌گذار را راحت می‌کند زیرا می‌داند که یک مشتری دائمی دارد.
با وجود این، مشکل از جایی شروع می‌شود که این قیمت تضمینی ثابت نمی‌ماند. در سال‌های گذشته، با تغییر شرایط اقتصادی کشور، نرخ خرید تضمینی برق چند بار تغییر کرده و در برخی مواقع، پایین آمده است. همین موضوع باعث می‌شود سرمایه‌گذاران نگران شوند که آیا واقعاً می‌توانند هزینه‌هایشان را سر وقت جبران کنند یا نه.
بازگشت سرمایه نیروگاه بادی چقدر طول می‌کشد؟
در صورتی که اقدامات مورد نیاز برای پیشرفت پروژه نیروگاه بادی با مشکلی مواجه نشوند، هزینه‌ها کنترل شود و دولت هم نرخ خرید تضمینی برق را ثابت نگه دارد، سرمایه‌گذار می‌تواند بین ۶ تا ۸ سال به بازگشت سرمایه برسد.
البته، باید این نکته مهم را در نظر داشت که در عمل شرایط همیشه ایده‌آل نیست. نوسان نرخ ارز، مشکلات در پرداخت‌های دولتی و تغییر سیاست‌ها، از جمله عواملی هستند که می‌توانند این دوره را به ۱۰ یا حتی ۱۲ سال افزایش دهند. به همین علت، بسیاری از سرمایه‌گذاران با وجود علاقه‌مندی به پروژه‌هایی مانند پروژه نیروگاه بادی شرکت صناپ، وارد این حوزه نمی‌شوند یا با احتیاط فراوان در این مسیر قدم می‌گذارند.
مزایای بلندمدت پروژه نیروگاه بادی
با وجود مشکلات پیش روی سرمایه‌گذاران چنین پروژه‌هایی، نیروگاه‌های بادی یک مزیت بزرگ دارند و آن این است که هزینه‌های جاری چنین نیروگاه‌هایی پس از ساخت و راه‌اندازی بسیار پایین است. در واقع، زمانی که سرمایه اولیه بازگردد، نیروگاه بادی تقریباً فقط سود خالص تولید می‌کند. علاوه بر سود مالی، نباید مزایای زیست‌محیطی و اجتماعی این پروژه‌ها را نادیده گرفت. کاهش آلودگی هوا، صرفه‌جویی در مصرف گاز و نفت و ایجاد مشاغل محلی، همگی بخشی از بازگشت سرمایه غیرمستقیم نیروگاه‌های بادی هستند.
کلام آخر
بازگشت سرمایه نیروگاه بادی در ایران موضوع ساده‌ای نیست و عوامل بسیاری بر آن تأثیر می‌گذارند. از یک طرف، ایران ظرفیت طبیعی فوق‌العاده‌ای برای تولید انرژی بادی دارد. از سویی دیگر، مشکلات اقتصادی، نوسان ارز، تغییر سیاست‌ها و ریسک‌های سیاسی، کار را برای سرمایه‌گذاران سخت کرده‌اند.
بااین‌حال، چشم‌انداز کلی این مسیر روشن و مثبت است. دنیا به سمت انرژی‌های پاک حرکت می‌کند و ایران هم دیر یا زود باید از انرژی‌های تجدیدناپذیر و سوخت‌های فسیلی به ویژه، نفت و گاز فاصله بگیرد. هرچقدر دولت و بخش خصوصی در این مسیر هماهنگ‌تر شوند، بازگشت سرمایه نیروگاه بادی هم سریع‌تر اتفاق خواهد افتاد و ایران می‌تواند جایگاه واقعی خود را در منطقه به‌دست آورد.
