در سال‌های اخیر مصرف جهانی انرژی رو به افزایش بوده است. بین تولید ناخالص داخلی سرانه و مصرف انرژی ارتباط نزدیکی وجود دارد. این بدان معناست که با توسعه‌ی اقتصادی کشورها، مصرف انرژی برای هر نفر نیز افزایش می‌یابد. مصرف انرژی بر حسب واحد انرژی مصرف شده در مقیاس تن معادل نفت سرانه اندازه‌گیری می‌شود. با ما همراه باشید تا در مورد مفهوم مصرف انرژی و مفاهیم مربوط به آن مانند مصرف انرژی حاصل از نیروگاه خورشیدی بیشتر بدانید.
منظور از مصرف انرژی چیست؟
استفاده از انرژی برای رفع نیازهای مختلف که به آن مصرف انرژی نیز گفته می‌شود، بسته به مکان و زیرساخت متفاوت است. این تنوع می‌تواند از نظر میزان استفاده، نوع استفاده و نحوه‌ی استفاده ظاهر شود. مصرف انرژی با جغرافیا بسیار مرتبط است. زیرا به طور مستقیم با تغییرات اقلیمی و گرم شدن کره‌ی زمین سر و کار دارد.
مفهوم مصرف انرژی با بهره‌وری انرژی ارتباط مستقیم دارد. زیرا مصرف بیشتر منجر به راندمان انرژی کمتر می‌شود.
تخمین زده می‌شود که در طول یک ساعت حدود ۱۰۰۰ وات انرژی مصرف می‌شود. بنابراین از این معیار برای محاسبه‌ی مصرف منازل، مشاغل یا هر نوع ساختمان دیگری برای صدور قبوض مربوطه‌ی انرژی استفاده می‌شود.
عوامل مختلفی مستقیماً بر مصرف انرژی تأثیر می‌گذارند مانند:
- فعالیتی که در خانه یا کسب و کار انجام می‌شود
- تعداد افراد یک خانوار یا کارگران
- عادات مصرفی هر فرد
- عملکرد انرژی لوازم خانگی
با اطلاعات و فناوری مناسب، می‌توان مصرف انرژی مسئولانه و کارآمدتری داشت. این امر منجر به کاهش مصرف انرژی و در نتیجه صرفه جویی قابل توجهی در قبوض آب و برق خواهد شد.
تعادل در مصرف انرژی
برخی کشورها بیش از میزان تولید، انرژی مصرف می‌کنند. از طرفی، کشورهای دیگر بیش از میزان مصرف انرژی، تولید انرژی می‌کنند. این توازن انرژی به طور مستقیم با امنیت انرژی کشور در ارتباط است. امنیت انرژی، توانایی یک کشور برای حفظ زیرساخت انرژی بوده که خواسته‌ها و نیازهای شهروندانش را برآورده می‌کند.
کمبود انرژی
وقتی کشوری بیش از تولید، انرژی مصرف می‌کند، کسری انرژی به وجود می‌آید. کسری انرژی خطر بزرگی برای امنیت انرژی یک کشور به همراه دارد. زیرا عرضه‌ی انرژی موجود قادر به پاسخگویی به تقاضای انرژی نیست. در واقع، زمانی که کشوری در حال تجربه یا نزدیک به تجربه‌ی کسری انرژی است، در آن ناامنی انرژی (مفهوم مقابل امنیت انرژی) وجود دارد. همچنین کسری انرژی ممکن است یک کشور را از نظر اقتصادی به کشور دیگری به عنوان منبع انرژی وابسته کند.
مازاد انرژی
در مقابل، وقتی کشوری بیش از مصرف انرژی، آن را تولید می‌کند، در آن‌جا مازاد انرژی وجود دارد. مازاد انرژی معمولاً منجر به امنیت انرژی شده که برای ثبات یک کشور، مطلوب است. با این حال، مازاد انرژی شاید منجر به مصرف بیش از حد انرژی نیز شود که ممکن است پیامدهایی برای محیط زیست داشته باشد (مانند افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای یا آلودگی هوا).
مقایسه مصرف انرژی بر اساس محل سکونت
تراکم جمعیت و کمیت و کیفیت زیرساخت‌ها شاخص‌های خوبی برای مصرف انرژی هستند. به طور متوسط مناطق با جمعیت ک‌تر و توسعه شهری کمتر نسبت به مناطق با جمعیت بیشتر و توسعه شهری بیشتر، انرژی کمتری مصرف می‌کنند.
مصرف انرژی شهری
وقتی صحبت از شهرها می‌شود، تفاوت آشکاری در مصرف انرژی وجود دارد. ۷۵ درصد از انرژی جهان در شهرها مصرف می‌شود، در حالی که ۸۰ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای نیز به شهرها مربوط می‌شود. این اتفاق را می‌توان به عوامل بسیاری از جمله دسترسی به زیرساخت‌های انرژی و تقاضای بالای بخش‌های اقتصادی صنعتی نسبت داد.
مصرف انرژی روستایی
مناطق روستایی معمولاً به دلیل کمبود زیرساخت انرژی و یا تقاضای کمتر، نسبت به شهرها انرژی کمتری مصرف می‌کنند.
این بدان معنا نیست که همیشه همه‌ی ساکنان مناطق روستایی به انرژی دسترسی ندارند. به عنوان مثال، راه‌اندازی یک برنامه‌ی ملی انرژی خورشیدی و راه‌اندازی نیروگاه خورشیدی در پرو باعث شده تا برق برای ۵۰۰۰۰ نفر در مناطق روستایی در دسترس باشد. این کار، مانند تولید محصولی خاص، که منجر به افزایش درآمد و استانداردهای زندگی می‌شود، امکان افزایش بهره‌وری را فراهم می‌کند.
انواع مصرف انرژی
مصرف انرژی به دلیل ترکیب‌های انرژی مختلف (تنوع سوخت مصرفی و محل تأمین سوخت)، انواع مختلفی دارد. در ادامه نگاهی به انواع مصرف انرژی میندازیم.
مصرف انرژی بر اساس منابع انرژی اولیه و ثانویه
منابع انرژی اولیه منابعی هستند که به صورت خام مصرف می‌شوند. این منابع شامل سوخت‌های فسیلی (نفت، گازهای طبیعی و زغال‌سنگ)، انرژی هسته‌ای (از طریق اورانیوم یا پلوتونیوم) و منابع تجدیدپذیر (مانند انرژی باد، انرژی حاصل از نیروگاه خورشیدی مانند نیروگاه خورشیدی فولاد مبارکه اصفهان و انرژی حاصل از امواج دریا) است. منابع اولیه، منابع ثانویه را تولید می‌کنند. مانند برق که پس از تولید، از طریق زیرساخت خطوط برق جریان یافته تا به خانه‌ها برسد.
مصرف انرژی بر اساس منابع داخلی و خارجی
بیایید برای درک این دسته‌بندی از مثالی استفاده کنیم. اگرچه از سال ۱۹۹۸ در بریتانیا رشد اقتصادی و جمعیتی وجود داشته، اما در سال ۲۰۱۵ به دلیل پیشرفت فناوری‌های صرفه‌جویی در انرژی (مانند گرمایش خانه و موتور خودرو) انرژی کمتری مصرف کرد. در همین حال، ذخایر داخلی نفت و گاز در دریای شمال کاهش یافت. بنابراین بریتانیا بیشتر به انرژی وارداتی وابسته است. بریتانیا بیش از پیش به واردات انرژی وابسته شده، به این معنی که کسری انرژی دارد و در امنیت انرژی در آن‌جا وجود ندارد.
مصرف انرژی بر اساس منابع تجدید پذیر و غیر قابل تجدید
منابع انرژی زیادی در دنیا وجود دارد. منابع انرژی تجدیدپذیر مانند انرژی‌های تولید شده در پروژه‌های نیروگاهی شرکت صنایع نیرو و انرژی پاک فولاد (صناپ) برای محیط زیست مناسبتر هستند در حالی که منابع انرژی تجدیدناپذیر احتمالاً عامل اصلی گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی هستند.
کاهش مصرف انرژی در بعد اجتماعی
کمبود انرژی می‌تواند از نظر اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی مضر باشد. برای جلوگیری از رسیدن به این نقطه، گاهی لازم است مصرف انرژی یک منطقه کاهش یابد تا تعادل بین عرضه و تقاضای انرژی برقرار شود. بنابراین، چگونه این امر محقق می‌شود؟ بیایید نگاهی به چند تکنیک در این زمینه بیندازیم:
ساخت ساختمان‌های کم مصرف می‌تواند از مصرف بی‌مورد انرژی جلوگیری کند. این کار یک تکنیک رایج بوده که اغلب برای کاهش مصرف انرژی در مناطق شهری استفاده می‌شود. این کار چه از طریق بهبود عایق‌ها، نصب نورگیرها یا بهبود مناطق دیگر، یک مکانیسم مفید برای صرفه جویی در انرژی است.
علاوه بر ساختمان‌ها، می‌توان خدمات صنعتی و حمل و نقل را کارآمدتر کرد و در نتیجه مصرف انرژی را کاهش داد. از آن‌جایی که این دو مورد اغلب دو عامل اصلی نرخ بالای مصرف انرژی در یک کشور هستند، این تغییر می‌تواند تفاوت قابل توجهی در تعادل انرژی (تعادل بین ورودی و خروجی انرژی) در یک کشور ایجاد کند.
از سوی دیگر، حذف یارانه‌های انرژی مصرف انرژی را کاهش می‌دهد زیرا هزینه‌ی بیشتری را برای مصرف‌کنندگان به همراه خواهد داشت. به این معنی که آنها در مواردی که مطلقاً ضروری نیست، تمایل کمتری به استفاده از انرژی خواهند داشت. با‌این‌حال، این کار می‌تواند منجر به بروز اثرات منفی برای مردم در دهک‌های پایینی جامعه شود زیرا به این معنی است که بسیاری از مردم دیگر نمی‌توانند انرژی را در جایی که معمولاً ضروری می‌دانند، مصرف کنند.
مصرف مسئولانه و صرفه جویی در انرژی در بعد فردی
هدف مصرف مسئولانه، ادغام جنبه‌های اجتماعی، زیست محیطی و اخلاقی در مصرف است. به این ترتیب، مصرف‌کنندگان به افرادی آگاه تبدیل شده که از طریق اقدامات خود به دنبال کاهش آلودگی محیط زیست هستند. به عنوان مثال، محصولات کم‌مصرف‌تری را که سازگار با محیط زیست بوده و باعث صرفه‌جویی بیشتری در قبض آب و برق خود می‌شوند را انتخاب می‌کنند.
ما می‌توانیم به عنوان یک مصرف‌کننده با انجام اقداماتی ساده در صرفه‌جویی در مصرف انرژی در خانه سهیم باشیم. به عنوان مثال:
- لباس‌ها را در آفتاب و یا با هوا خشک کنید و فقط در مواقع لزوم از خشک کن استفاده کنید.
- در صورت امکان، ماشین ظرفشویی را با بار کامل روشن کنید و برنامه مناسبی را انتخاب کنید.
- در یخچال را تا حد امکان کمتر باز کرده و مقداری از غذا را فریز کنید. پر کردن فریزر به حفظ دما کمک می‌کند.
- برای جلوگیری از خروج گرما از باز کردن درب فر هنگام روشن شدن خودداری کنید.
- دستگاه‌های الکترونیکی مانند تلویزیون یا کنسول‌های بازی را هنگامی که از آنها استفاده نمی‌شود از برق بکشید تا در حالت آماده به کار انرژی مصرف نکنند.
- از نور روز حداکثر استفاده را ببرید و هنگام خروج از اتاق، چراغ‌ها را خاموش کنید.
- به جای لامپ‌های رشته‌ای سنتی از چراغ‌های LED استفاده کنید.
- به طور مرتب لوازم خانگی را بررسی کنید تا از کارایی آنها اطمینان حاصل کنید.
کلام آخر
با رعایت نکاتی که اشاره شد، تغییرات در مصرف انرژی می‌تواند مصرف انرژی یک خانه را به شدت کاهش داده و اگر توسط افراد زیادی انجام شود، می‌تواند بر مصرف انرژی کل منطقه تأثیر بگذارد.
در حالی که استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی تولید شده در نیروگاه خورشیدی به جای منابع تجدیدناپذیر ممکن است مصرف انرژی را به خودی خود کاهش ندهد اما در کاهش مقدار انرژی مصرفی که به راحتی قابل جایگزینی نیست، تأثیرگذار است. جایگزینی منابع انرژی پایدار اغلب به عنوان بخش کلیدی کاهش مصرف انرژی در نظر گرفته می‌شود. این امر به این دلیل است که تا حد زیادی فشار را از روی منابع تجدید ناپذیر برمی‌دارد.
